Als vrouw die met spiritualiteit bezig is, wordt mij af en toe gevraagd wat ik vind van vrouwelijke spiritualiteit. Ik heb dit altijd een vreemde vraag gevonden en de boeken die ik over dit onderwerp ben tegen gekomen vond ik nooit erg inspirerend. De meeste mensen die het over sexe-verschillen hebben, gebruiken het als excuus om verouderde stereotypen nieuw leven in te blazen. Het zijn typisch het soort mensen die verrast zijn als ik ze vertel dat ik bevoegd docent wiskunde en scheikunde ben.
Desondanks ben ik de afgelopen tijd steeds meer van mening dat er wel degelijk belangrijke verschillen zijn tussen mannen en vrouwen op het spirituele pad. Ik zal er nog wel vaker over schrijven.
Laat ik beginnen heel duidelijk te stellen dat ik niet denk dat de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen reden zijn om vrouwen uit beroepen uit te sluiten. Er is geen reden om te denken dat vrouwen geen wiskundigen kunnen zijn, bijvoorbeeld. Er is geen reden om te denken dat vrouwen geen leiding kunnen geven. En net als mannen kunnen vrouwen leren mediteren en mensen inspireren. Daarnaast zou ik voor specifieke vrouwenzaken liever een vrouwelijke dan een mannelijke arts hebben. Aan de andere kant weet ik dat mannen net zo goed voor kinderen kunnen zorgen als vrouwen, al zullen ze het anders doen.
Met andere woorden: de verschillen tussen mannen en vrouwen zijn relevant, maar minder belangrijk dan andere verschillen tussen mensen. Als cultuur zou het handig zijn als we ons bewust werden van het feit dat het minder makkelijk is biologie en socialisatie uit elkaar te trekken als we geneigd zijn te denken.
Maar goed, ik denk dus wel degelijk dat er verschillen zijn tussen mannen en vrouwen en dat die invloed hebben op hoe zij het spirituele pad lopen.
Wat volgt is, per definitie, generaliserend. Ik hoop dat de lezer niet denkt dat alle mannen zijn zoals ik ze hier beschrijf, of dat wat ik hier aan geef geldt voor alle vrouwen.
Feministische antropologen hebben geconstateerd dat waar voor mannen de belangrijkste valkuil arrogantie is, terwijl voor vrouwen dat eerder een gebrek aan zelfvertrouwen is. Als dat waar is – en dat denk ik wel, en of de oorzaak biologisch of sociaal is doet er niet zoveel toe – is de invloed op het spirituele pad is gigantisch. Waar de traditionele leraar waarschuwt tegen trots, zullen de vrouwen in de zaal (vaak de meerderheid) dit gebruiken om hun gebrek aan zelfvertrouwen te legitimeren, denkend dat ze aan nederigheid werken. De mannen in de zaal zullen vermoedelijk denken dat het niet op hen slaat.
Waar de traditionele leraar praat over woede en haat, zullen vrouwen dit gebruiken om hun neigingen tot onafhankelijkheid te onderdrukken en nog minder een eigen mening te ontwikkelen. Ze zullen onder ogen zien dat ze gefrustreerd raken en de negatieve energie van die frustratie nog harder onderdrukken dan ze al deden. In plaats daarvan zouden ze ook kunnen leren die energie onder ogen te zien en kalm op te komen voor wat ze belangrijk vinden. De mannen zullen de zelfde boodschap over woede gebruiken zoals hij bedoeld is: om te leren luisteren en geduldig te zijn. Dit zijn zaken waar vrouwen hun hele leven lang al in getraind zijn.
Mannen zijn doorgaans beter in concentratie dan vrouwen. Als ze eenmaal met een taak bezig zijn, negeren ze makkelijk andere aspecten van het leven. Ik ken een man die in staat was, terwijl zijn eerste kind net geboren was, zijn doctoraat te halen. Zijn vrouw, ook bezig met promoveren, gaf het op en ging op HBO niveau les geven zodra de kinderen iets groter waren.
Vrouwen zien doorgaans beter de verschillende kanten van een verhaal. Ze zien zowel de rotzooi in de keuken, het kind dat in bad moet en houden rekening met het diner dat klaar gemaakt moet worden. Op ons best is onze wijsheid alles omvattend. Op ons slechtst schieten we alle kanten op. Mannen gaan in het uiterste geval zo op in hun project dat het huis in kan storten waar ze bij staan.
Vrouwen hebben (gemiddeld) meer sociale vaardigheden dan mannen. We vinden het denk ik, over het algemeen ook makkelijker om over onze gevoelens en gedachten na te denken. Mannen met een gebrek aan empathie vallen vaak nogal uit de toon. Vrouwen met die zelfde beperking (en ja, ze bestaan) zullen in eerste instantie niet opvallen – hun beperking wordt pas duidelijk als je ze langer kent.
Ik hoop dat het duidelijk is dat ik niet denk dat het verschil tussen mannen en vrouwen iets met de baarmoeder te maken heeft. Ook wil ik het niet gebruiken om te verantwoorden dat we verschillende dingen van mannen en vrouwen verwachten. Ik denk dat het daarentegen mogelijk is om de verschillen tussen mensen, inclusief die tussen mannen en vrouwen, te gebruiken om ons spirituele pad te verrijken. Uiteindelijk is het doel voor ons allemaal het zelfde: groeien in compassie en wijsheid, balans en innerlijke kracht.