Idealen, Morele overwegingen, ethiek en psychologie

Idealen zijn lastige dingen: aan de ene kant helpen ze ons te streven naar zelf-verbetering, wat goed is. Aan de andere kant als het niet lukt om aan die idealen te voldoen is het resultaat minder mooi.

Want als je niet aan je idealen voldoet, ga je je schuldig voelen. Het paradoxale is dat schuldgevoelens je geen beter mens maken. Schuldgevoelens kunnen je wel verbitterd maken en dat is een stuk minder leuk voor de mensen om je heen.

Ik heb mensen zien gaan van levendig en vrolijk naar defensief en verkrampt. Het is van buitenaf natuurlijk moeilijk beoordelen, maar ik wijt het aan idealen. Het was een treurig proces om te zien. Wat ze er voor terug kreeg was gemeenschap. Ik vraag me af: waar is de grens tussen  gezonde toewijding aan een gemeenschappelijke zaak en een ongezonde situatie?

Begrijp me niet verkeerd: een van de dingen die ik lang als storend ervaren heb in onze maatschappij – dat stukje Nederland waarin ik ben opgegroeid – was een gebrek aan idealisme. Ik weet niet waar ik het vandaan gehaald heb, maar als tiener vond ik winkeldiefstal normaal. Die illusie hield niet lang stand – uiteindelijk redeneerde ik dat de winkels failliet zouden gaan als iedereen van ze stal, en dus hield ik er mee op. Een vriendin die het zeker NIET normaal vond om dingen mee te nemen zonder te betalen hielp het proces een handje.

Misschien miste ik richtlijnen, duidelijkheid en structuur. De Nederlandse samenleving is niet erg goed in zeggen: ‘zo hoort het’, en ‘dat mag niet’. Als tiener was ik ook gewoon bezig de grenzen op te zoeken en ik denk dat het me teleur stelde dat die grenzen zo moeilijk te vinden waren. Achteraf was het makkelijker geweest als iemand me betrapt had.

Aan de andere kant kan ik me, nu als 37-jarige eindelijk voorstellen waar mijn Christelijke grootmoeder zo’n moeite mee had in de Christelijke moraliteit. Een beetje context: mijn grootmoeder was dominee’s vrouw. Ze hield ervan de zondagsschool te leiden en in commissies te zitten, dingen te regelen. Ze was een prominent lid in de lokale vrijzinnige kerk en genoot daarvan. Niet zozeer de status denk ik, als wel de verantwoordelijkheid dragen, het geregel, het onder de mensen zijn. Ze is van een generatie waarin het vanzelfsprekend was als een vrouw niet werkte, hoewel mijn grootmoeder wel een tijdje les gegeven heeft.

In de kerk hield ze van de verhalen, ze schreef zelfs verhalen voor het landelijke zondagsschool blaadje van de Vrijzinnigen. En die verhaaltjes hadden wel iets van een moraal.

Maar het probleem met morele regels is dat ze psychologie totaal uit het gesprek houden. Maar ja, moreel relativisme negeert het effect van wat we doen op andere mensen.

Ik rook niet. Ik eet geen vlees. Ik drink geen alcohol. Maar bij geen van deze onderwerpen heb ik behoefte om andere mensen te bekeren. Laat mensen alsjeblieft doen wat ze zelf het beste achten.

Ik vraag me af: is dat een uiting van zelf-vertrouwen of van gebrek aan betrokkenheid bij andere mensen? Ik weet het niet.

5 gedachten aan “Idealen, Morele overwegingen, ethiek en psychologie”

  1. Is psychologie belangrijker dan morele regels? En wat bedoel je met moreel relativisme negeert het effect wat we doen op andere mensen? Wat doe je dan op andere mensen?

    Je hebt het over niet aan je idealen voldoen???? Maar wat als je wel aan je eigen idealen voldoet maar niet aan die van anderen? Moet je je daar dan ook schuldig over voelen? En is dat dan ook een gebrek aan betrokkenheid?

    Mensen staan voortdurend bloot aan de druk om te veranderen, zelfs al merkt iemand daar weinig of niets van. Misschien is vrijheid wel juist het gevoel van afwezigheid van druk uit de buitenwereld.

  2. Ideale er op nahouden is in feite onvrijheid. Zowel idealen die je jezelf oplegt of die van buiten komen. Ik ben het eens met de laatste woorden van Rafie. Mij komt voor dat idealen er op na houden een uiting is van iets willen zijn dat je kennelijk niet bent. Bijvoorbeeld; als je echt geweldloos bent, waarom zou je dan het ideaal geweldloosheid willen nastreven? Het is heel “goed” lijkt mij om andere mensen niet te willen bekeren. Als dat in bewustzijn gebeurd is dat zeker geen gebrek aan betrokkenheid bij andere mensen. Dat betekent echter niet dat als je bijvoorbeeld een overtuigd vegetariër bent zaken als dierenleed of gezondheid van andere mensen je koud laten als je daar niet direct een ideaal aan koppelt.. Je mag daar wat mij betreft zelfs wel een goed en stevig gesprek over voeren als dat zo uitkomt. Maar niet om anderen te bekeren of omdat carnivoren slechtere mensen zouden zijn, of om ze te helpen en het tijd wordt dat ze veranderen. Zodra er een ideaal bij te pas komt is dat slechts een bevrediging van het ego lijkt mij. Als je idealen bespeurt in jezelf? Leef er mee in stilte maar doe er niets mee zou ik zeggen.

  3. Een ideaal nastreven kan op zich een nuttig doel wezen in iemands bestaan. Een leven zonder idealen schijnt mij als een voorzichtig en vrij kleurloos leven toe.

    Dat we onze idealen niet altijd bereiken (in de meeste gevallen bereiken we ze niet) doet daar niets aan af. Idealen geven kleur en zingeving aan iemands bestaan.

    Echter, ik deel de mening om geen idealen na te streven die veelal door anderen worden opgedrongen. Wanneer iemand er bewust voor kiest geen vlees of alcohol te nuttigen, prima. Respecteer de ander die daar wel van geniet. Hetzelfde geldt voor het gewichtsideaal. We worden in reclames doodgegooid dat iedereen met een slank figuurtje er pas bij hoort. Terwijl het onderliggende principe (door de verkoper van deze producten) louter geld verdienen is op iemands negatief zelfbeeld.

    Verder verbaas ik me een beetje dat het bevredigen van je eigen ego verkeerd zou zijn? We zijn wie we zijn. Indien we aspecten van onszelf (zoals het persoonlijke ego) als iets negatiefs gaan beschouwen, lijkt het mij dat we op de verkeerde weg zijn beland. Het persoonlijke ego is juist ons instrument van ervaringen, op dit tijdelijke pad als zelfbewust persoonlijk bestaan. Dat moet je koesteren, slijpen als een mooie diamant. Niet negeren of verwaarlozen.

  4. Ik zou zo zeggen een mens zonder idealen, is een mens zonder toekomst. Maar dat is natuurlijk een beetje kort door de bocht.
    Ik prijs mijzelf gelukkig en bevoorrecht met de idealen die ik heb. Dus zal het er wel om gaan wat we onder een ideaal voorstellen en wat de idealen zijn waarnaar we ons leven inrichten.

Reacties zijn gesloten.