De zekerheid van waarheid

Veel mensen geloven in de oude mythen die andere leerstellingen en wetenschappelijke aanwijzingen tegenspreken. Dit veroorzaakt strijd. Religieuze dogma’s en mythen zijn gecreëerd voordat mensen de voordelen van de moderne wetenschap hadden. De wetenschap probeert er objectief achter te komen hoe het leven werkt. Religie probeert subjectief een manier te vinden om in harmonie met het leven te leven. Ze hebben beide een stuk van de zelfde puzzel. Het voornaamste doel van de organisatie Truth Contest is om het objectieve met het subjectieve te verenigen en de onderliggende waarheid in alles te definiëren. Op die manier kunnen wetenschap en religie verenigd worden met oog op een gezamenlijk doel. Voor de eerste keer zullen mensen het onderscheid tussen goed en fout zeker weten. Dit zal een zekerheid geven aan een moraliteit die als basis voor een verenigde wereld zal dienen.

Vertaald citaat van een correspondent van mij die een link van mijn site wou. Nou ja, die link (twee zelfs) heeft hij gekregen, ook al is de site niet echt naar mijn smaak.

In het Nederlands klinkt het feitelijk nog onmogelijker.

Er zit een fundamenteel onbegrip in. Wetenschap gaat over het accepteren van onzekerheid, open vragen en het zoeken naar de weinige dingen die zeker zijn. De meeste mensen kunnen zo niet leven, wat verklaart dat zelfs wetenschappers vaak atheisten worden. Ze weten dat er geen bewijs is voor een Goddelijk iets (vaak God genoemd), en dus verkiezen ze te geloven dat er Geen Goddelijk Iets is (vaak God genoemd). Maar de echte wetenschapper beseft dat het bestaan of niet bestaan van God niet bewezen kan worden, en dat het dus niet een zaak voor de wetenschap is.

The studenten die bovenstaande persbericht schreven hadden een ding niet door: zekerheid bestaat niet in dit leven. We kunnen het willen, er naar zoeken, etc. Maar uiteindelijk is zekerheid een fata morgana. Geen enkele zekerheid die we vinden kan absoluut zijn, behalve misschien deze: dat alles onzeker is.

Misschien beschrijf ik het hierboven te sterk. De zekerheid van de wetenschap bestaat wel degelijk. De wet van de zwaartekracht bijvoorbeeld. Maar vliegtuigen en vogels vliegen toch. Geen enkele simplistische manier van naar de wereld kijken kan alle vragen oplossen. Kan ik dat bewijzen? Nee. Natuurlijk niet. Het zou mijn stelling ontkrachten als ik het kon bewijzen.

Maar toch, eeuwen waarin de wetenschap elke waarheid omver gooide waar mensen vast in geloofden helpt me toch wel in mijn overtuiging. Een paar jaar geleden leken eeuwig stijgende aandelen markten een gegeven. Nu weten we dat daar niet op gerekend kan worden. Ethiek: overduidelijk menselijke constructies, afhankelijk van omstandigheden. Zeker – in een globaliserende wereld zullen culturen een beetje meer naar elkaar toe groeien. Maar wat eerlijkheid is voor de een, is indiscretie voor een ander. De een vindt dat de mensenrechten van fundamenteel belang zijn, de volgende dat economische ontwikkeling en armoede hoger op de agenda moeten. Zouden we ons meer op groene energie moeten richten, of op sociale voorzieningen? Is veiligheid een primaire waarde, of de vrijheid om een wapen  te dragen? Er zijn weinig ethische vragen waar mensen het universeel over eens zijn. Ik heb zelfs een correspondent die me vertelde dat het onethisch is van de Dalai Lama om vreedzaam te zijn in zijn houding t.o.v. China.

Dat is het voor vandaag. Ik voel me niet al te goed en ben drukker dan ik hoopte deze zomer te zijn.

8 gedachten aan “De zekerheid van waarheid”

  1. Wat je hier schrijft is precies het probleem wat al sedert ongeveer 1650 in Europa (de Verlichting in de Gouden Eeuw) een ernstige moeilijkheid werd gevonden. Met name Benedictus de Spinoza heeft radicaal stelling genomen met zijn geschriften tegen de onderdrukking van de wetenschap door de kerk. De Christelijke geestelijkheid censureerde en remde namelijk ernstig de ontwikkeling van de moderne wetenschap. Spinoza gaf aan dat religie en godsdienst geheel los zou moeten worden gekoppeld aan de wetenschap, en dat is uiteindelijk ook gebeurd. Ook al is hij ernstig verguisd tijdens zijn leven. Die Truth Contest wil het onbewijsbare subjectieve religieuze “gevoel” of “inzicht” combineren met het bewijsbare objectieve van de wetenschap. Ik wens ze daar veel succes mee, want dat gaat niet lukken, denk ik. Als dit kans van slagen zou hebben, was het waarschijnlijk allang gebeurd.

    Het is mijns inziens bijna alleen maar goed dat de onderdrukking van de wetenschap door de godsdienst is opgeheven. Er is veel aan het licht gekomen door de objectief werkende wetenschap. Uiteraard kent de moderne wetenschap ook veel nadelen. Het heeft de oorlogsmachine verder doen verfijnen naar gebruik van atoomkracht en de wapenwedloop na de Tweede Wereldoorlog verscherpt naar een zogeheten Koude Oorlog. Inmiddels zijn we die Koude Oorlog voorbij, maar we blijven doorgaan met het op wetenschappelijke wijze misbruiken van het leven, menselijk en dierlijk. Wetenschap kent geen God, en als het om geld gaat ook geen ethiek, ook al doet men vaak net alsof onze wetenschappelijke ethiek hoogstaand zou zijn. Niets is minder waar. We zijn in wezen weinig veranderd in de laatste duizenden jaren. De mens is nog immer roofzuchtig en vecht nog steeds om de beste grondstoffen, direct ten nadele van zijn medemens.

    Je geeft verder aan dat eigenlijk niets zeker is in dit leven en noemt wat goede voorbeelden er bij. We willen graag alles vastleggen en duidelijk in beeld houden, omdat onduidelijkheid twijfel en onzekerheid in de hand werken. Dat is waar we juist niet tegen kunnen: onzekerheid. En toch is die onzekerheid een drijvende kracht achter de vrijheid. Maar doordat we eigenlijk bang zijn voor onzekerheid zijn we feitelijk ook bang voor de vrijheid. Dat heeft psycholoog Erich Fromm in zijn boeken vrij exact beschreven. We beweren dat we vrij willen zijn, maar vrij waarvan? Vrijheid betekent totale onzekerheid en een enorme verantwoordelijkheid voor je eigen daden. Maar zelfs dat is erg moeilijk, omdat we immers gewoontedieren zijn die niet zo gemakkelijk van onze conditioneringen kunnen worden verlost. We willen dat wel, of zeggen dat we dat willen, maar wat komt er daadwerkelijk van terecht? We trekken liever de dekens over ons hoofd en slapen door tot morgen vroeg. Dan zal de dag ons mogelijk verlossing brengen. Vergeet het maar. Je conditioneringen doorzien is niet gemakkelijk en eigenlijk hebben we daar vaak mensen voor nodig met een bepaald inzicht. Wie zijn dat dan? Gurdjieff?, Blavatsky?, Osho?, Boeddha? En hoe pakken we onze “groei” aan? Door boeken te bestuderen? Of is dat weer een nieuwe valkuil, de valkuil van het proberen te verteren van papieren plattegronden?

  2. Persoonlijk geloof ik niet dat ‘de wetenschap’ zo objectief is. Dat is vaak net zo goed een geloof, beoefend door ‘wetenschappers’. Als resultaten van objectief onderzoek aanwijzingen geeft voor onverwachte resultaten, dan duurt het vaak jaren en jaren voordat deze resultaten geaccepteerd worden, als ‘ze’ er echt niet meer omheen kunnen. Voordien worden wetenschappers die al eerder de resultaten accepteerden uit de ‘wetenschappelijke wereld’ gebannen, letterlijk doodgezwegen of belasterd.

    Dat klinkt mij allemaal precies zo in de oren als wat er bij georganiseerde religies gebeurt. Dus wat is dan het verschil?

    Op dat niveau bestaat er geen universele waarheid, zoals Katinka ook al aangeeft. Wat voor de een recht is kan voor de ander krom zijn.

    Waarom willen we zekerheid? Onze onzekerheid is juist de voedingsbodem voor het zoeken naar meer universele waarheid. Waarheid die boven ons persoonlijke ikje uitstijgt en boven de belangen van onze ‘peergroup’

    Hebben we daar mensen voor nodig met een bepaald inzicht? Kan wel handig zijn, maar bevat ook de nodige valkuilen. ‘Papieren plattegronden’, zoals Spawn ze noemt, kunnen nooit de werkelijkheid zijn. Het blijven door mensen (hoe verlicht ook) geschetste voorstellingen van wat zij denken of vermoeden dat waarheid is.

    Waarheid is – niks meer en niks minder. Zodra je er woorden aan gaat geven, wordt het jóuw waarheid. Kan heel boeiend zijn en jouw waarheid kan mij inzicht opleveren, maar het kan nooit mijn waarheid zijn.

  3. Niet-materiele waarheden zijn altijd oud. Bijvoorbeeld dat “over waarheid te twisten valt” Dat “de waarheid in het midden ligt” of dat de “waarheid de leugen wel achterhaald”. Alleen de manier om ze aan te duiden veranderd in de loop van de tijd. Het vraagstuk van de waarheid vergt een gedeelte van ons bewustzijn, en bewustzijn is iets dat nooit helemaal te duiden is. In de huidige (moderne) tijd is de wetenschap erin geslaagd een aantal mooie dingen aan onze persoonlijke waarheid toe te voegen. Bijvoorbeeld het gebruik van het internet en gebruik van de auto en mobiele telefoon. We destilleren onze waarheid uit het gebruik van de zintuigen, als we iets “zien” dan is dat voor ons waar. Dat is iets van alle tijden. Misschien dat de evolutie van het leven op die manier in de loop van de tijd nieuwe dimensies aan het bestaan toe voegt die voor ons tot dan toe onbekend waren.

  4. Ieder heeft zijn eigen waarheid, zoals Rita ook zegt. En ieder moet streven naar een hogere, bredere waarheid. Dat zal nooit veranderen en is ook goed zo, als we de waarheid van een ander maar respecteren en/of de relativiteit van de eigen waarheid inzien. Alleen de universele waarheid is anders, maar daar gaat het in dit stuk helemaal niet over, alhoewel de titel dit mij in eerste instantie deed denken.

  5. De maatschappelijke issues die Katinka hierboven noemt hebben allemaal verschillende wegen van bepalen van waarheid. Het lijkt er op dat iedere oplossing voor deze problemen een eigen haalbaarheidswaarde en een eigen prijs heeft…….. maar zelfs het democratische systeem van de waarheid en geldigheid van het besluit van de meerderheid beantwoord vaak niet aan de oplossingen die nodig zijn om de aarde er bovenop te houden. De edele taak van de wetenschap is om uit te zoeken wat het beste is voor de maatschappij.

  6. Wat werkelijk het beste is voor jezelf is ook het beste voor ‘de maatschappij’. Zie ook de SIRE slogan: “de maatschappij dat ben jij”.

    “De wetenschap” wordt beoefend door wetenschappers, mensen zoals jij en ik. Dus als je de parallel doortrekt krijg je ‘de wetenschap dat ben jij’.

    Oftewel: aan jou de edele taak…

  7. Denk aan zoiets als een zintuiglijk (objectieve) waarheid. Tegelijkertijd bestaat ook de (subjectieve) beleving vanuit de waarnemer. Deze twee aspecten kan ook een wetenschapper niet geheel van elkaar scheiden.

    Dus waarheid laat zich niet vangen binnen één hokje, maar we bekijken diezelfde waarheid allemaal vanuit verschillende hokjes. Het unieke en tevens het beperkte vermogen van een persoonlijk zelfreflecterend bewustzijn.

    1. Een zintuiglijke waarheid = objectief??

      Leg me dan svp uit wat een zintuiglijke waarheid is. Wat ik bijvoorbeeld met mijn fysieke ogen zie is allerminst objectief, maar gekleurd door wie ik ben – wat ik eerder gezien heb etc.

Reacties zijn gesloten.