Georganiseerde religie tegenover atheisme en wetenschap

Dit is zo’n onderwerp dat blijkbaar nooit aan relevantie verliest. Ik heb net een stuk voor mijn Engelse weblog geschreven waarin ik aan geef dat ik me comfortabel voel me te uiten over dit onderwerp. Dat wil zeggen: ik heb er geen moeite mee mijn meningen, die zowel op wetenschap als spiritualiteit gebaseerd zijn, te uiten. De aanleiding was een verzameling tweets van mergyeugnau. Zij geeft aan dat religie voor haar een moeilijker topic is om op tafel te leggen dan seks of politiek. Dat zo op tafel leggen betekent direct al dat ze niet in Nederland woont. Zijn seks en politiek voor ons taboe onderwerpen? Ik ervaar ook religie niet meer als taboe onderwerp, al was dat toen ik jong was anders. Toen was de verwachtte houding in mijn omgeving dat je ‘natuurlijk’ niet geloofde. Tegelijkertijd had ik Christelijke grootouders. Mijn grootvader is zelfs dominee geweest.

In zekere zin ben ik opgegroeid met het spanningsveld. Voeg daar mijn jaar in de VS aan toe en dat beeld wordt nog versterkt. Ik was er een keer half bij toen twee klasgenoten van mij in de VS, ik was 13, het over God hadden in de gang. Zegt de een tegen de ander: Paul gelooft niet in God, snap je dat nou? Hij moet wel gek zijn. Of iets in die trant.

Het was duidelijk: geloof in God was vanzelfsprekend en atheisme ongehoord. Het omgekeerde van de houding op mijn Nederlandse lagere school (zo heette dat toen nog). Godsdienstles omvatte op die lagere school o.a. meditatie. Ja toen al, halverwege de jaren 80. Het was een school zonder denominatie, overigens. Maar ook weer geen gemeente school. Een ‘schoolvereniging’.

Een van de belangrijkste dingen die mergyeugnau in haar tweets zegt is dat we met cognitieve dissonantie moeten leren leven. Dat wil zeggen: we zijn zelden consistent en dat onder ogen zien is belangrijk. Hoe kunnen we tenslotte de ander zijn tegengestelde handelingen vergeven als we die van onszelf niet zien. Dat laatste is overigens een redelijke definitie van cognitieve dissonantie: niet zien dat je inconsistent bent. Toen ik vegetarier werd heb ik, bijvoorbeeld, vaak te maken gehad met mensen die gingen kijken of ik wel consequent vegetarier was. Had ik leren schoenen (ja). Vermeed ik alles waar een spoortje dierlijk vet in zit (nee). Een mevrouw zei me zelfs dat als je niet consequent was, dat je er dan beter mee op kon houden. Achteraf denk ik dat dat haar manier was om te zeggen: hou er toch mee op. Maar voor mij was het eerder een aansporing om dat consequent zijn te wantrouwen. Tenslotte is het, vanuit het ideaal bekeken, beter als je een beetje je best doet dan helemaal niet. Beter maar een keer per week pizza, dan elke dag.

Dat is niet helemaal het zelfde als cognitieve dissonantie. Ik denk dat mergyeugnau de term verkeerd gebruikt. Maar haar punt is iets anders: dat kunnen leven met je eigen innerlijke tegenstellingen essentieel is. Dat is een heel belangrijk punt. Zoals ze terecht aan geeft: de wetenschap heeft een heleboel goeds gebracht, medicijnen, internet etc. Ook religie heeft goede kanten. Ze noemde geven aan goede doelen en kunst. Het is waar dat religieuze mensen meer aan goede doelen geven. In Nederland is de categorie ‘spiritueel, maar niet gelovig’ nog niet op dat soort punten onderzocht voor zover ik weet.

Mijn titel was: georganiseerde religie versus atheisme en wetenschap. Maar op een bepaalde manier ben ik alledrie. Ik ben niet wetenschapper genoeg om universitair af te studeren, maar de manier van denken is onderdeel van wie ik ben, onder andere door mijn opvoeding. De wetenschap levert feiten waar ik niet om heen kan. Ben ik een atheist? Ja, in zekere zin wel. Ik geloof zeker niet in een God op een wolk of zo die de wereld in zeven dagen schiep. Maar ja, dat is ook een caricatuur waar weinig dominees in geloven. Ben ik onderdeel van georganiseerde religie? Ja, ook dat: ik ben lid van de Theosofische Vereniging. Weliswaar is dat een club die zo vrijzinnig is als je maar kunt voorstellen, maar toch. Het is een organisatie. Ik ben nu eenmaal een mens en praat graag met andere mensen over godsdienst, filosofie en wetenschap.

Cognitieve dissonantie dan? Ja zeker. Ik worstel met de tegengestelde wereldbeelden. Over ongeveer een maand geef ik een lezing waarin die wereldbeelden gedeeltelijk bij elkaar moeten komen en ik heb nog geen idee hoe ik dat zal doen. Ik zal wel wat verzinnen, daar niet van, maar waarschijnlijk is het onderdeel van mijn verhaal dat het klopt dat we het niet allemaal weten. Het grootste gevaar van verhalen die alles bij elkaar lijken te brengen is dat ze geen ruimte hebben voor wat we niet weten. Feiten en ervaringen die elkaar tegen spreken horen bij het leven zolang we nog niet alwetend zijn, en wie is dat nou?

Hoe zien jullie dit? Hebben jullie moeite met kiezen tussen wereldbeelden? Worstelen jullie met praten over God? Ervaren jullie deze onderwerpren nog als taboe? Voor de volledigheid is het misschien aardig als mensen een indicatie van hun leeftijd achterlaten en andere relevante informatie die je kwijt wil. Ik zal vast beginnen: ik ben 35. Overigens: geen probleem als je anoniem wilt reageren.

15 gedachten aan “Georganiseerde religie tegenover atheisme en wetenschap”

  1. Wetenschap of religie? De twee zijn niet verenigbaar, ze zijn totaal tegengesteld en hebben hun eigen bestaan. Een middenweg bestaat niet. Ze zijn niet verzoenbaar. Wetenschap behoort tot de horizontale wereld en religie tot de verticale wereld, en ieder mens heeft de mogelijkheid te leven op het kruispunt van die twee lijnen. Als we de twee werelden willen mengen dan komen we tot geloof en bijgeloof. Worstelen met de twee werelden hoeft echt niet.
    enfin zo bezie ik het.
    Groetjes van Francis die sinds zijn vierentwintigste doorheen de Yoga naar antwoorden heeft gezocht en nu op zijn zevenenvijftigste geen vragen meer heeft…

  2. thom,40jaar, ik denk dat mijn wereldbeeld volledig wordt bepaald door mijn grijze cellen, zou de waarneming wegvallen dan valt het wereldbeeld ook weg, ik wil daarmee niet zeggen dat er geen dromen bestaan, misschien is er wel zoiets als “een weg of een godsdienstig pad” dat niet wordt bepaald door waarneming van ..of de waarnemer zelf maar dat is dan tevens iets dat voor mij nu ook niet als relevant wordt ervaren. Wel stel ik in mijn alledaagse leven ervaring bovenaan en probeer ik mijn wereldbeeld steeds flexibel te houden al is dat vaak niet makkelijk.

  3. Francis: je hebt geen vragen meer? Wow.

    Rafie: wil je daarmee zeggen dat je alles waarin je gelooft zelf bedacht hebt en niets te danken hebt aan wat je gelezen hebt, gehoord etc.?

  4. ?Wow…ik had het wel over vragen ivm de plaats van religie in mijn leven. Religie is voor mij niet de tegenhanger van atheïsme, maar ze kunnen best hand in hand gaan. Om het met de woorden van Rafie te zeggen: mijn grijze massa bepaalt wat ik ervaar in de wereld, en op de achtergrond is er Iets onstoffelijks aanwezig. Dat weet ik gewoon met de hulp van de intuIitie, meer vraag ik niet.

  5. Consequent ben ik niet echt, dat lijkt mij ook eigenlijk een beetje in strijd met ‘spirituele’ groei. Misschien is dat het enige waar ik consequent in ben, dat bezig zijn met bewustwording.

    Wetenschap is vaak ook een geloof. Als de wetenschapper feiten tegenkomt waar hij of zij eigenlijk niet omheen kan, maar die totaal niet passen in het eigen wereld- of wetenschapsbeeld – dan worden die vaak genegeerd of ontkend: “Dat kán niet waar zijn.” terwijl de feiten op eenzelfde manier tot stand gekomen zijn als de wél geaccepteerde feiten.

    Atheïsme is voor mij eigenlijk ook een geloof. Namelijk, het geloof dat er geen God bestaat.
    Dus daar heb je een overkomst voor alledrie!

    Praten over God is ook zo’n moeizaam gegeven. Wat of wie is in jouw idee God? Dat wisselt nogal in de wereld. En trouwens, voor mezelf wisselt dat ook, ik heb er geen vast beeld bij. “Work in progress” zullen we maar zeggen, en dat zal mijn hele leven verder gaan.

    Aan Francis zou ik dan ook willen vragen: Als je geen vragen meer hebt, wat is dan nog ‘de zin van het leven’ ? Is het hele leven niet bedoeld als groeiproces, van geboorte tot aan de dood?

    ik word binnenkort 53 jaar (leuk het omgekeerde van jou Katinka) en ben opgegroeid bij streng gereformeerde ouders. De kerk, en eigenlijk (nog steeds) álle georganiseerde religie, is niets voor mij. Door mijn ervaringen als kind, geloof ik niet dat ik daar werkelijk mezelf kan zijn. Wel heb ik vele ‘spirituele’ workshops en opleidingen gedaan. Daar heb ik vooral van geleerd dat het met name mijn weerstanden zijn die mij de meeste ‘problemen’ opleveren. Met problemen bedoel ik dan of ik wel of niet iets geloof of aanneem.

  6. beste Rita, ik zie niet dat ik ergens beweerde dat de intuïtie uit de mijn grijze massa komt. En op je tweede reaktie ivm de zin van het leven wilde ik nog kwijt dat het hebben of niet hebben van vragen niets te maken hoeft te hebben met het groeiproces, maar eerder met de gratie van inzichten.
    enfin, zo zie ik het

  7. Francis: doordat je het citaat van Rafie niet omsloot met aanhalingstekens is het niet duidelijk uit de tekst wat je bedoelt. Bedankt dat je het nog even verduidelijkt.

  8. Tja, mij lijkt het lastig om inzichten te verkrijgen, zonder dat ik vragen heb… maar dat geldt voor mij.

  9. hi Katinka, nee hoor, ik bedoel juist dat hetgene wat ik waarneem bepaald wat ik geloof, als ik veel christelijke boeken zou lezen dan zou ik makkelijker christen worden en als ik alleen de koran zou lezen dan zou ik eerder moslim zijn, maw datgene wat ik waarneem(en daarbij aaneeem of negeer) bepaald waar ik in geloof. Of God bestaat weet ik echt niet, in ieder geval als mijn rol in de wereld uitgespeeld is dan vloeit mijn bewustzijn waarschijnlijk terug in het grote bewustzijn van de planeet, het is iets onontkoombaars, daarmee ben ik niet meer dan een ander. hoe kan je zeggen dat je God hebt gemaakt omdat je hem bedacht heb? dat is toch belachelijk, je begrijpt me verkeerd.

  10. Moeite met kiezen tussen wereldbeelden? Niet in het minst. Mijn keuze is niet te kiezen. Wie niet oordeelt kan niet lijden. Menigen worden gevormd door wat mensen niet weten, immers… weten ze later beter of zelfs maar anders, dan stellen ze hun mening bij.
    Alles is dus ‘zien’, daarmee gaat het om inzicht. Wat ik dan zie is dat de wetenschap geen oorlogen ontkentend, maar daar waar overheid en godsdiensten hand in hand gaan. Zij zijn het die niet zonder strijdt en vijanden kunnen.
    Laten we inzien dat het kind erop jonge leeftijd letterlijk en figuurlijk speels mee te maken krijgt en dat de massa dat goedkeurt. Middels sport namelijk. Sport, dat betekent, dat je eerst je medemens moet verslaan, vernederen, vertrappen [hetzij in punten, tijd of afstand], om zelf iemand te kunnen gáán betekenen.
    Dus? Niet mèt, maar tégen de medemens leert het en groeit het op, gelijk de mens die zich geestelijk laat ontvoeren en verkrachten om militair te worden.
    Zie de wereld maar aan [en wij allen zíjn de wereld], is zij niet alleen maar wreder en barbaarser geworden? Ik kenbe r de oorzaak zelfs van. Twee dingen: ‘niets doen’ en ‘nooit meer’ is waar de meerderheid niet mee om kan gaan.
    Ik ben zelf [59], geestelijk leraar, docent Grieks en filosofisch-psycholoog geweest. Ik heb nimmer mensen in therapie gehad, omdat het zou betekenen dat tijd geneest, en dat is niet het geval. Doe niets… en er is niet alleen overal vrede, zo kom je van het roken, zwaarlijvingheid, je drugs- en alcoholverslaving af.
    Het werkelijke probleem daarmee, zo meen ik, is een [mondiaal] taalprobleem, dan wel een woord-definitie-probleem.
    Mensen geloven woorden, daarmee Het Woord ook, terwijl het woord niet het ding is. Aangezien mensen zich niet[s] láten leren staat ons niets anders te doen dan ze naar zichzelf [hun Zelf] terug te verwijzen, maar dat ‘zelf-doen’ past in geen enkele samenleving. Ze zijn immers gebaseerd op het schuld kunnen geven.
    Triest maar waar toen Jiddu Krishnamurti één jaar voor zijn dood zei: “Ik heb niet de indruk er toe gedaan te hebben.” Hij had niet alleen gelijk, het geldt ook voor mij. De reden? Er wordt gedacht dat kwantiteit boven kwaliteit gaat.
    Lieve Katinka… veel succes met/bij alles wat je doet. Het is uitermate prijzenswaardig.

  11. J.S. Leno:

    Nee – kiezen doe ik ook niet, maar in de praktijk doen we, denk ik, toch allemaal pogingen de verschillende wereldbeelden (wetenschap, religie, spiritualiteit) te integreren. Dat is gedeeltelijk waar bovenstaande over gaat. In feite is dat denk ik zelfs waar mijn hele weblog over gaat.

  12. @ AS Leno & Katinka
    Wat je zegt over niet kiezen en niets doen is iets wat voor mij erg herkenbaar en waar is. Het is zelfs een enorme oplossing voor de mensen en voor de buitenwereld, ook voor de politiek en voor de economie als ze zich dit echt zouden kunnen eigen maken, maar niet veel mensen kennen dit Tao. Door niets doen kun je soms verbluffend veel bereiken en ook kan je er de wereld mee moderniseren zonder dat je hem afbreekt. Eigenlijk zou er een ministerie van religie en spiritualiteit moeten komen die dingen gaat afwegen en ethische vraagstukken gaat narekenen op hun juistheid. Vroeger was er in China al een dergelijk systeem met een itjing ministerie van waaruit de belangrijkste beslissingen genomen werden. Ook zou spirituele bewustwording jongeren enorm kunnen helpen in het kiezen van hun weg en hun beroep, te vaak zie ik nog dat het met jonge christenen en jonge moslims fout gaat vanwege de oogkleppen die de grote religies nog steeds dragen.

  13. Katinka,
    Religie is geestelijk denken heeft niets te maken met godsdienst.
    Godsdienst is geloven wat men je WIJS maakt.
    Boeddhisme is een uitzondering dat is FILOSOFIE.
    De groten der aarde krisna…christus….boeddha….om die drie te maar noemen hebben nooit een godsdienst gemaakt….alle drie vertelden hun wijsheid…HET IS DE MENS DIE DE GODSDIENST MAAKT…en het dan nog misbruikt….zouwden we zeggen ZWARTE MAGIE.

    Groetjes Armand vanbiervliet

Reacties zijn gesloten.