De schepping van het universum: waarnemer creëert waargenomene

Ik ben al een tijdje bezig om mijn reactie op Amit Goswami’s boek over evolutie (ook verkrijgbaar in het Nederlands) uit te stellen. Maar dat kan nu niet langer. Kort en goed: ik heb er gemengde gevoelens bij. Ik bewonder de poging, maar de manier waarop hij het heeft uitgevoerd bevalt me niet helemaal.

Aangezien de auteur quantum fysicus is, kan ik daar misschien het beste beginnen. Ten eerste ben ik blij dat iemand probeert de logische consequenties van de kwantum mechanica voor ons wereldbeeld te onderzoeken. Het is verleidelijk om bij Newtoniaanse fysica te blijven, maar dat is toch echt uit de tijd. Fysici hebben te lang vermeden hun conclusies aan leken of zelfs elkaar uit te leggen. Ik had hele slimme vrienden toen ik op de universiteit scheikunde studeerde en tot mijn verbazing vonden ze het prima om kwantum mechanica niet te begrijpen, zolang ze de formules konden toepassen. (De meeste van hen zullen nu wel wetenschapper zijn).

Ik vond dit nooit een redelijke optie. En als fysici en  theoretische chemici vermijden om deze dingen uit te leggen, moeten ze niet verbaasd op kijken als anderen dat wel doen – en de filosofische consequenties van de kwantum mechanica wel uit werken.

Jammer genoeg ben ik bang dat Amit Goswami hierin te ver gaat. Dit boek gaat niet zo uitgebreid over kwantum fysica, aangezien het over evolutie gaat, maar wat er in staat klopt net niet helemaal. Ik ben lang genoeg op de universiteit gebleven om wat kwantum mechanica te leren en het past niet goed in elkaar.

Schrödingers kat. Dit is waarschijnlijk het meest bekende quantum experiment – beter: gedachte experiment, want er is geen ethisch verantwoorde manier om het uit te voeren. Het punt van het experiment is dat tot op het moment van waarneming, de kat ZOWEL dood als levend is. Goswami gaat een stap verder en suggereert dat de waarnemer KIEST of de kat dood of levend zal blijken te zijn. In dat geval zou het uit maken of de waarnemer van katten houdt of niet. En als er twee waarnemers zouden zijn, zou er een theoretisch probleem zijn. Maar de manier waarop dit experiment mij altijd is uitgelegd is anders: het is de handeling van het waarnemen die uit maakt, niet het kiezen van de uitkomst (dat kan per definitie niet).

Maar goed, en hier wordt het toch nog interessant, het experiment maakt het wel duidelijk dat er een expliciete dualiteit zit in de Kwantum fysica tussen waarnemer en waargenomene. Deze dualiteit kan niet worden opgelost door wat fysici er meestal van maken: dat het allemaal materie is. Zelfs al heeft de waarnemer ook materie. Het punt is: iets KIEST er voor waar te nemen of niet. Die fundamentele keus heeft het universum geschapen – ik vind dat Goswami dit overtuigend neer zet. Met andere woorden: de golf van mogelijkheden is pas ingevouwen (collapsed) tot de werkelijkheid waarin leven bestaat toen er leven was om het waar te nemen – en dat verklaart waarom ons universum ons leven zo precies past.

Hoe verklaren conventionele wetenschappers dit? Die zeggen dat kans samen met de wetten van de natuur het samen veroorzaken. Geen sturende intelligentie die zichzelf wil uiten, maar kans en geluk.

Critici van de kwantum spirituele aanpak zeggen dat Goswami God heeft gereduceerd tot een wezen dat dobbelt. Ze hebben een punt: God is een universeel bewustzijn in Amit Goswami’s wereld. En dat universele bewustzijn doet niet zo heel veel behalve op cruciale momenten tussen de mogelijke uitkomsten kiezen. Met andere woorden: waar fysici kans zien, ziet Goswami de sturende hand van God. Maar alleen daar: Goswami erkent dat evolutie selecteert en snoeit wat door bewustzijn gekozen wordt. Hij erkent ook dat bewustzijn soms evolutionaire dode paden loopt.

Essentieel in dit beeld is dat God speelt volgens de wetten van de wetenschap, maar ook de grond van het universum is: want bewustzijn kwam eerst, volgens dit kwantum spirituele gezichtspunt.

Tot zover wel en aardig, maar ik moet denken aan wat een van mijn godsdienstfilosofie docenten zei toen we God en Wetenschap bespraken. Hij zij: als je je God definieert volgens de gaten (de gaten in de huidige wetenschap wel te verstaan), dan is je God altijd in de verdediging. Met andere woorden: is Goswami’s God alleen maar een manier om te verklaren wat de wetenschap nog niet kan verklaren, of is het een legitieme wetenschappelijke theorie? Ik denk dat Goswami’s interpretatie een valide manier is om met de kwantum mechanica om te gaan: geen tegenstelling met de dingen die we daarover zeker weten, maar ik ben er niet zeker van of de ambitie om de biologie te verenigen helemaal gaat lukken.

Ik hoop in een ander stukje in te gaan op de biologie van de quantum fysica.

2 gedachten aan “De schepping van het universum: waarnemer creëert waargenomene”

  1. The moon doesn’t create it’s reflection in the water droplet nor does the water droplet create the moon’s reflection in itself. So is with the Observer and the Observed.

    Thanks.

Reacties zijn gesloten.