Het afgelopen jaar heb ik ervaring opgedaan met (Gelugpa Tibetaans) Boeddhistische rituelen. Als geboren agnost met een protestantse achtergrond zijn rituelen voor mij een beetje verdacht. Ik was zelfs van plan om de selectie van een Boeddhistische traditie onder andere af te laten hangen van de hoeveelheid ritueel in die traditie (weinig is beter dan veel).
Curieus genoeg ben ik beland bij een traditie die juist heel veel ritueel naar het Westen geëxporteerd heeft, samen met teksten en meditaties: gebeden, neerbuigingen, rituele offerandes en dergelijke spelen een gigantisch grote rol in de spirituele praktijk van het Maitreya instituut, zowel tijdens retreats als bij de individuele beoefening van haar leden. Overigens zijn leden gewoon vrij die rituelen in meer of mindere mate ‘mee naar huis te nemen’, dus we moeten het niet zwaarder maken dan het is.
De positieve kant is dat studie en meditatie ook een belangrijke rol spelen in deze traditie en dat past dan wel weer goed bij mij. Twee van de drie, toch niet gek…
Mijn realisme vertelt me dat ik niet kan verwachten dat er een traditie bestaat die precies bij mijn wensen aan sluit: compromissen zijn noodzakelijk.
Tegelijkertijd ben ik me ook gaan realiseren dat rituelen helemaal zo gek nog niet zijn: niet alleen in het algemeen, maar ook voor mij persoonlijk.
Vanuit het perspectief van godsdienstantropologie zijn rituelen en religie onlosmakelijk verbonden. De Protestantse zondagsdienst is net zo goed een ritueel als de Katholieke Maria devotie. Persoonlijke meditatie beoefeningen zijn rituelen op de zelfde manier als ‘Maria Wees Gegroetjes’ dat zijn. Feitelijk hebben zelfs verkiezingen en voetbalwedstrijden rituele kanten: hele straten worden oranje als ‘Oranje’ wint.
Op individueel niveau helpen rituelen om idealen in ons emotionele leven te integreren. Ik merk dat ik het erg fijn vind om Boeddhistische gebeden te zingen bij mijn ochtend meditatie. Dat voegt echt wat toe. Begrijp me niet verkeerd: ik word meestal al heel vrolijk van het visualiseren van Boeddha, mijn centrale meditatie object op dit moment, maar het voelt vreedzaam om in gezang devotie te uiten.
Devotie is hier het cruciale woord: daar wil ik al maanden over schrijven. Ik voel me nog steeds niet helemaal gekwalificeerd, maar het is een onderwerp waar we in Nederland ten onrechte al snel lacherig over doen. Toewijding werkt.
Devotie werkt – dat klinkt wel erg praktisch voor toewijding aan het Heilige, maar het is wel precies wat ik bedoel.
Toewijding is het nemen van een emotioneel risico. Toewijding aan een partner betekent dat ze in staat zijn je pijn te doen, maar aan de andere kant heeft liefde geen kans als er geen toewijding is.
In mijn dagelijkse meditatie probeer ik Boeddha te visualiseren en devotie aan hem te voelen. Die devotie is veel minder riskant dan toewijding aan een man: een man kan weg lopen, de Boeddha is daar alleen maar in mijn ervaring aanwezig omdat ik hem daar gevisualiseerd heb. Hij vertegenwoordigt mijn idealen en is hopelijk gelinkt aan zowel mijn eigen Boeddha Natuur als de Universele Boeddha Natuur die in alles aanwezig is.
Vanuit de ervaring gerekend is het helemaal niet van belang of hij er ‘echt’ is. Zoals Dumbledore (Perkamentus) tegen Harry Potter zegt in De Relieken van de Dood: “Natuurlijk gebeurt dit alleen in je hoofd, maar dat betekent nog niet dat het niet echt is” (mijn vertaling).
De vraag wordt dan: hoe definieer je ‘echt’.
In onze cultuur vinden op dit moment zulke grote sociale verschuivingen plaats dat we collectief bezig zijn nieuwe rituelen te vinden die uitdrukking geven aan onze gevoelde spirituele realiteit.
Deze week vroeg iemand mij wat ze aan moest met een set tarotkaarten waar de hond aan gekauwd had. Ik schreef terug dat in het Tibetaans Boeddhisme oude heilige teksten ritueel verbrand worden, onder het zingen van gebeden. Dat kan ze ook doen met haar tarotkaarten: verbranden en onderwijl gebeden opzeggen of zingen die ze van toepassing vindt.
Rituelen hoeven geen uiting te zijn van een onderdrukkend religieus regime. We kunnen ze in onze persoonlijke spirituele leven gebruiken om toewijding, respect, loslaten en dergelijke uit te drukken, bijvoorbeeld om een belangrijk moment in ons leven te markeren.
Hallo Katinka
Het is inderdaad grappig dat je een boeddhisme zocht met zo weinig mogelijk rituelen en bij het Tibetaanse uitkwam. Theravada zou beter geweest zijn maar dat is vast te saai voor je
Overigens bewijst het maar weer eens dat mensen geen rationele wezens zijn, jij ook niet
Dat je toewijding aan de Boeddha vergelijkt met toewijding aan een man, is opvallend. Inderdaad kan een partner (ik bedoel als conventionele waarheid) en omgekeerd kan jij hem ook pijn doen
Maar zijn rituelen niet typisch zaken die samen met anderen worden gedaan?
Algemeen: is het beoefenen van het boeddhisme, als religie, ook niet een sociale zaak ?
Misschien moeten wij samen eens een blog schrijven
Joop
Het gaat bij het kiezen voor een spirituele stroming nu eenmaal per definitie niet alleen om de ratio. Het moet emotioneel goed zijn, het pad moet helpen om je hele wezen (fysiek, emotioneel, mentaal, spiritueel) te integreren en uit te zuiveren. Mijn keus bewijst voor mij eerder dat je niet van te voren alle factoren weet die de uitslag zullen bepalen – zoveel zelfkennis heb ik niet, en de meeste mensen met mij. En verder weet je zonder uit te proberen al helemaal niet van de stroming die je uit probeert hoe het ‘klikt’.
Inderdaad: pure mindfulness meditatie zou me vermoedelijk te saai zijn, hoewel dat minder vanzelfsprekend geldt voor het hele Vippassana pad inclusief meditaties op leegte, tijdelijkheid, dood, het achtvoudige pad etc. Feitelijk loop ik ook in mijn huidige beoefening voortdurend tegen de grenzen van mijn eigen (on)geduld aan.
Of rituelen typisch zaken zijn die samen worden gedaan? tja – dat hangt van je definitie af. De definitie die ik hier gebruik omvat duidelijk ook individuele rituelen. In het Tibetaans Boeddhisme lopen individuele meditatie rituelen over in collectieve rituelen: in die context is de vraag of een ritueel altijd collectief moet zijn niet relevant.
Wat het samen bloggen betreft – ik denk niet dat dat op dit moment in mijn pad past, maar als je een serieus voorstel hebt kun je me altijd mailen.
Ik vind het risico van devotie aan iemand die dood is dat je dan snel geen oog meer heb voor de noden van het leven om je heen. Dat de devotie in jou leeft is geen voorwaarde dat de ander dat ook voelt, daarmee is devotie een emotie. Devotie is ook vaak afhankelijk van de omgeving die er bij hoort, vaak is dat pracht en praal en soms juist eenvoud. Een magisch bewustzijn hangt vaak ook af van de voeding die men tot zich neemt, wordt daardoor versterkt of verminderd. Ik gebruik zelf al jaren marihuana voor mijn meditatie en dat bevalt me goed. Het is mijn pad en dat anderen het drugsgebruik noemen intereseert me niet zo veel. Het effect ervan is gelijk aan yoga en pranayama en het verhoogd je bewustzijn bij inname. In het rastageloof is de toewijding aan een dode niet altijd zo positief te noemen. Selassi en Boedha zijn voor mij gelijken. Alleen zijn deze nu kabra’s te noemen die hun functie in het grote geheel al hebben gekregen, wij daarentegen moeten het nu maken en doen.
Zoals je misschien kunt raden zie ik drugsgebruik als risicovoller dan devotie. Om het met meditatie gelijk te stellen moet je een hele andere definitie van meditatie gebruiken dan ik doe: voor mij gaat het bij meditatie om helderder worden, dat kan je van marijuana niet zeggen.
Ik zie marihuana niet als drugs, maar eerder als psychedelische kruiden, een natuurproduct waarmee je je aandacht kan richten waarheen je ook maar wilt, als jij zegt dat je de Boeddha (een dode) visualiseert, dan komt dat bij mij ook niet erg helder over. Ik kan daarover zeggen dat jij de doden niet met rust laat, net zoals de christenen Jezus niet met rust willen laten.
sorry voor mijn scherpe reactie, maar dit is echt hoe ik erin sta, dat jij Katinka je aan een bepaald ritueel houdt, wil niet zeggen dat je daarmee iemand anders zijn riutueel wat afwijkt van het jouwe maar af moet keuren of als minderwaardig aan moet merken, ik merk steeds meer hoe een enorme kloof zit tussen jouw geloof en dat van mij, dat wij het niet eens over de definitie van meditatie eens kunnen worden zegt alles. Ik kan erg weinig aan jouw kwijt en ik moet echt me best doen om me niet te ergeren als ik jouw stukken lees. De praktijk van godsdienstbeoefening en de idealen die de godsdienst nastreven liggen ongelofelijk ver uiteen, dat dat zo was wist ik al langer, daarom ben ik van plan me verder te distancieren van godsdienstige en vrome pretenties die een ander mag hebben. Prima als je een ideaal hebt, maar kom me daarover geen onzin vertellen.
Goed van je, dat je zo je best doet je niet te ergeren aan de stukken van Katinka (terwijl ze je duidelijk ergerenen je toch behoefte hebt, te schrijven). Ik vind de stukken juist heel eerlijk, soms op het pijnlijke af.
Het ‘niet eens worden over de definitie van meditatie’ is niet zo erg, er zijn tal van vormen en interessanter is eigenlijk het doel dat er mee nagestreefd wordt, als dat ook verschillend is kan discussie eigenlijk niet.
Ja beste Joop, ik weet niet hoe het met het Maitreya instituut zit, maar ik weet wel dat zulke organisaties een bepaalde structuur hebben. Helemaal bovenaan heb je de onsterfelijke godheid zie men geacht wordt te dienen, daaronder heb je de leraars en de bazen van het geloof die zich omringt hebben met een heel legertje vakkundige mensen (op allerlei gebied) En de mensen die baat hebben bij het instant houden van de macht van het instituut. Daaronder heb je dan een aantal leerlingen, hulpbehoevenden en hulpzoekers die men (al dan niet geestelijk)afhankelijk heeft gemaakt. De mensen die niet in de geloofsmatige val van het instiutuut trappen die worden zoveel mogelijk genegeerd en overal buiten gehouden. Als nou een nieuw iemand initiatief neemt om naar zo n instituut te stappen, dan heeft die daar ook een bepaalde bedoeling mee, men wil afhankelijk worden, spirituele vrienden krijgen, of men is uit op een positie met meer of minder macht binnen het instituut en men zal daar meer of minder goed in slagen. Het is voor iets als meditatie en religie echter van belang dat men zich in de eenzaamheid terugtrekt. Daarom heeft men voor echte meditatie geen (fysieke)leraar nodig, eerst mits men dat inziet kan men een vrij persoon worden met een vrije kijk op de wereld, als men zich echter bij een instituut aansluit, dan kan dat een mens zijn vrije geest ook fnuiken. Dat is het stukje wat ik niet kan uitstaan van zulke religieuze instituten. Men beloofd je dingen als vrede, liefde, geluk, ed en dat krijg je voor een gedeelte ook wel, tot op het moment dat je het met hen oneens word, en dan hebben ze de wapens in handen om je hele leven totaal kapot te maken.
Hoi Rafie,
Zoals Joop al aan geeft is het nogal kort door de bocht wat je hier schrijft. In het Boeddhisme, ook in het Tibetaans Boeddhisme, gaat het er uiteindelijk om dat je je eigen geest tot verlichting brengt. Boeddha is alleen maar een hulp, dus zeker geen almachtige God of zo. Dat geldt ook voor de leraren, de organisatie, de meditatie oefeningen, de rituelen en de leringen.
Overigens is het ook vanwege die afhankelijkheid dat ik (voor mezelf, wat jij doet moet je echt zelf weten) soft-drugs gebruik niet zie als een bruikbaar pad naar verlichting. Eenmalig gebruik kan helpen ervaren dat er meer is tussen hemel en aarde, maar daarna zal je het als mens toch echt zelf moeten doen.
Verder: wat je hier schrijft is wat mij betreft het risico van elke organisatie, geestelijk of wereldlijk. Ik vind het niet eerlijk van je dat je het Maitreya instituut veroordeelt zonder ze te onderzoeken.
Zeker de laatste zin is gigantisch oneerlijk: je suggereert dat het Maitreya Instituut sectarische neigingen heeft a la de Jehova Getuigen. Ze hebben NIET de wapens in handen om mijn leven totaal kapot te maken. Ik betaal gewoon, zoals bij elke vereniging, mijn lidmaatschapsgelden en geniet van het gezelschap van mensen die met het zelfde soort dingen bezig zijn als ik. That’s IT. De rest is jou projectie.
Overigens is het ook off topic: dit stuk gaat over rituelen.
Hallo Rafie
Een heldere analyse maar wel wat erg kort door de bocht.
Ik wil er graag op reageren, daarvoor is het onderwerp belangrijk genoeg
Maar eerst Katinka, het is tenslotte haar Blog waarin we schrijven
Je hoeft niet op mij te wachten om zulke misverstanden te ontkrachten: daarvoor kijk ik niet vaak genoeg of er hier reacties zijn.